تماشا کنید: بن‌بست ترامپ و نتانیاهو بر سر ایران؟

سرویس بین‌الملل «انتخاب»: زمانی که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ در جریان بود، تمایل دولت جنگ‌طلب نتانیاهو برای بازگشت ترامپ به قدرت مشهود بود. حتی گفته می‌شد که نتانیاهو با اقدامات تهاجمی در منطقه و بی‌توجه به تلاش‌های دولت بایدن برای کاهش تنش در منطقه، تلاش می‌کرد تا به پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا کمک کند؛ زیرا ترامپ را برای تداوم و تکمیل سیاست‌های جنگ‌طلبانه خود در منطقه به‌خصوص برای مقابله با ایران مناسب‌تر می‌دید. در همین راستا بعد از پیروزی ترامپ در انتخابات اولین مهمان خارجی او در کاخ سفید نتانیاهو بود و دو طرف بعد از آن دیدار مدعی شدند که در مورد ایران به هماهنگی رسیده‌اند. ترامپ همچنین در همان ابتدا مانعی را که دولت بایدن برای ارسال بمب‌های بزرگ به اسرائیل ایجاد کرده بود، لغو کرد و عملیات نظامی اسرائیل را برای پایان دادن به کار حماس در غزه تشویق کرد. ترامپ در ابتدای بازگشت مجدد به قدرت فشار‌ها علیه ایران را افزایش داد و حضور نظامی خود را در منطقه تقویت کرد، همچنین تسلیحات راهبردی در پایگاه دیگوگارسیا مستقر کرد که به عقیده کارشناسان با هدف هشدار به ایران انجام می‌شد. در چنین شرایطی و در حالی که حتی برخی کارشناسان از احتمال حمله نظامی به ایران سخن می‌گفتند به یکباره و در حالی که نتانیاهو در دومین سفر خود برای دیدار با ترامپ به واشنگتن رفته بود، در جلو خبرنگاران از ترامپ شنید که ایران و آمریکا قرار است مذاکرات خود را پیرامون رسیدن به یک توافق آغاز کنند. مذاکراتی که ۵ دور آن تاکنون برگزار شده و علی‌رغم سختی‌ها؛ اما همچنان امیدواری برای رسیدن به توافق بین دو طرف وجود دارد، هرچند بدبینی پیرامون این مذاکرات هم کم نیست.

اما به نظر می‌رسد که اختلاف‌نظر ترامپ و نتانیاهو در مورد غزه به خصوص ایران روابط این دو را که در ابتدای امر گرم به نظر می‌رسید را تا حدودی سرد کرده است؛ زیرا اسرائیل نسبت به وقوع هرگونه توافقی بین تهران و واشنگتن نگران است و قبلا تنها توافق مطلوب خود را مدل لیبی برای برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرده است. در واقع برخلاف اسرائیل گه شرایط فعلی را مناسب‌ترین زمان برای حمله به تاسیسات اتمی ایران می‌داند؛ اما ترامپ مسیر دیپلماسی را ترجیج می‌دهد و این این موضوع باعث اختلاف آنها شده است. حتی هم‌اکنون که اسرائیل حملات خود در غزه را شدت بخشیده، ترامپ تمایل خود را به آتس‌بش در این منطقه نشان داده است. ترامپ همچنین در یک اقدام قابل تامل دیگر بدون اطلاع اسرائیل با نیرو‌های یمنی در مورد عدم حمله به کشتی‌های آمریکایی در ازای توقف حملات نظامی آمریکا به یمن به وتوافق رسید که برخی از مقامات آمریکایی باعث غافلگیری و خشم نتانیاهو شده است.

یکی از نکات قابل‌توجه دیگر این بود که ترامپ در اواخر اردیبهشت گذشته به منطقه خاورمیانه سفر کرد و از سه کشور عربستان‌سعودی، قطر و امارات دیدن کرد؛ ولی از اسرائیل دیدن نکرد. چنین موضوعی در روابط آمریکا و اسرائیل کم سابقه است. نکته مهم‌تر این بود که ترامپ در این دیدار با محمدالجولانی حاکم جدید سوریه دیدار کرد و تحریم‌های سوریه را هم لغو کرد. این در حالی است که اسرائیل مخالف دولت جولانی است و در رقابت با ترکیه با یک تنش ژئوپلیتیک جدید در منطقه از گروه‌های مخالف حکومت الجولانی از جمله دروزی‌ها و علوی‌ها حمایت می‌کند و قبل از این هم با حملات پردامنه و هدفمند خود عملا توان نظامی سوریه را مضمحل کرده است.

همچنین هفته گذشته سی‌ان‌ان به نقل از برخی مقام‌های آمریکایی نوشت «ما اطلاعاتی به دست آورده‌ایم که نشان می‌دهد اسرائیل در حال آماده شدن برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است». کارشناسان این اقدامات اسرائیل را تلاشی برای انحراف مذاکرات ایران و آمریکا و به شکست کشاندن آن قلمداد می‌کنند. عده‌ای هم افشای طرح اسرائیل برای حمله به ایران توسط مقامات آمریکایی را اقدامی عامدانه از سوی دولت ترامپ برای جلوگیری از کارشکنی اسرائیل در روند مذاکرات می‌دانند. شبکه ۱۲ اسرائیل با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی ترامپ با نتانیاهو در روز پنج‌شنبه ۲۲ مه نوشت که این گفت‌و‌گو با اختلاف‌نظر‌های تندی همراه بوده و ترامپ به نتانیاهو گفته است: «من به دنبال یک راه‌حل دیپلماتیک با ایرانی‌ها هستم. به توانایی‌ام برای دستیابی به یک توافق خوب باور دارم.» او همچنین بر علاقه‌مندی‌اش به توافقی تأکید کرده که منافع هر دو طرف را تأمین کند. اکسیوس هم در روز ۶ خرداد با اشاره به این تماس تلفنی نوشت که ترامپ هفته گذشته در تماس با نتانیاهو گفته که نمی‌خواهد هیچ چیزی مانع دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک با ایران شود و به نتانیاهو هشدار داده است که رفتار تحریک‌آمیزی انجام ندهد.

با اینکه نتانیاهو و ترامپ سعی کرده‌اند روابط خود را نزدیک نشان دهند؛ اما واقعیات در شرایط فعلی چیزی دیگری را می‌گوید. عده‌ای حتی معتقدند که ترامپ از عدم قدردانی راست‌گرایان اسرائیل از اقدامات او در دور اول ریاست جمهوری‌اش از جمله در مورد به رسمت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و نیز حاکمیت اسرائیل بر جولان ناخرسند است و به‌طورخاص از نتانیاهو به خاطر تبریک زودهنگام به بایدن در جریان انتخابات سال ۲۰۲۰ که ترامپ مدعی تقلب در آن بود هم رنجیدگیاست. در هر صورت اینکه ترامپ و نتانیاهو تا چه حد واقعاً با هم اختلاف دارند، همچنان محل بحث است. مقامات هر دو طرف گزارش‌های مربوط به اختلاف بین این دو نفر را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند.

با این حال اگرچه وجود چنین اختلافاتی بین سران آمریکا و اسرائیل مهم و قابل توجه است؛ اما نباید اختلاف نظر ترامپ و نتانیاهو ما را به اشتباه درباره روابط آمریکا و اسرائیل بیندازد. در واقع حتی اگر میان ترامپ و نتانیاهو بر سر مسائلی مانند ایران، غزه و حوثی‌های یمن اختلاف‌نظر‌هایی وجود داشته باشد، نباید این موارد را نشانه‌ای از سردی یا فروپاشی روابط آمریکا و اسرائیل دانست، زیرا این رابطه بر پایه‌های عمیق‌تر و ساختاری‌تری بنا شده است که از تغییرات سیاسی و شخصی فراتر می‌رود. اول اینکه، ساختار نهادی و تعهدات استراتژیک بین آمریکا و اسرائیل روابط آنها را فراتر از تصمیمات فردی رهبران برده است و بر پایه تعهدات امنیتی و همکاری‌های اطلاعاتی بنا شده است. حتی در شرایطی که اختلافات سیاسی میان رهبران وجود دارد، نهاد‌های نظامی و اطلاعاتی دو کشور همچنان همکاری نزدیک دارند و سیاست‌های کلان آمریکا در قبال اسرائیل تغییر نمی‌کند. دوم اینکه حمایت نظامی و اطلاعاتی آمریکا از اسرائیل به یک سنت پایدار تبدیل شده و بودجه‌های چندمیلیارددلاری کمک نظامی، حتی در دوره‌های پرتنش، قطع یا کاهش نیافته است. سوم، روابط دو کشور از حمایت گسترده و دوحزبی در کنگره آمریکا برخوردار است و بسیاری از قوانین و قطعنامه‌های حمایتی از اسرائیل با رأی موافق هر دو حزب به تصویب رسیده‌اند که ساختار روابط دو طرف را مستحکم کرده است. چهارم اینکه، نهاد‌های پرنفوذی مانند لابی آیپک و ائتلاف‌های مسیحیان صهیونیست در آمریکا، تضمین می‌کنند که روابط با اسرائیل یک اولویت مستمر در سیاست خارجی آمریکا باقی بماند و پنجم اینکه تجربه تاریخی نیز نشان داده که حتی در دوران‌هایی مانند ریاست‌جمهوری اوباما که اختلافات مهمی با دولت نتانیاهو وجود داشت، همکاری‌های امنیتی، نظامی و فناورانه میان دو کشور نه‌تنها ادامه یافت بلکه در برخی حوزه‌ها تقویت هم شد. از این رو، برداشت از اختلاف‌نظر‌های مقطعی به‌عنوان تغییر سیاست آمریکا در قبال اسرائیل واقع‌گرایانه نخواهد بود.