شاه معتقد بود که باید از انرژی‌های نو برای تولید برق استفاده کرد/ شاه می‌خواست در سال ۱۹۹۴ نزدیک ۲۳ هزار مگاوات برق اتمی تولید کنیم/ شاه می‌گفت باید طرح صنعتی به سرعت پیش برود وگرنه مشکل پیش می‌آید

سرویس تاریخ «انتخاب»: اکبر اعتماد، موسس و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی بود. در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی، که بدیل ایرانی مرکز ملی پژوهش‌های علمی (CNRS) در فرانسه بود، منصوب شد. در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت و این سازمان را بنیان نهاد. اعتماد تا سال ۱۳۵۷ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست داشت. این گفتگوها توسط فرخ غفاری در پاریس انجام شده است.

انرژی اتمی از یک طرف اعلام سیاستی بود که اعلیحضرت فرموده بودند و یک هدفی گذاشتـــــــــــه بودند که در عرض ۲۰ سال در حدود ۲۳ هزار مگاوات قدرت اتمی باید در مملکت ایجاد بشود. مقدار این را در سال ۱۹۷۴ اگر اشتباه نکنم فرموده بودند که ما را می‌رساندبه ۱۹۹۴ که باید ۲۳ هزار مگاوات در مملکت ایجاد نیروی اتم می‌شد ولی هیچ نوع بررسی نشده بود که دقیقاً معلوم بشود که این امکان‌پذیر هست و می‌شود در عرض این مدت اینکار را کرد یا نه، برعکس یک سری بررسی‌ها شد در وزارت نیرو و سازمان برنامه که آن بررسی‌ها فوق‌العاده جالب است و آن پرسپکتیو مصرف انرژی در مملکت بود ظرف ۲۰ سال آینده که بررسی بودند وارقامی که در آورده بودند فوق‌العاده جالب بود.

 این ارقام نشان می‌داد که در سال ۱۹۹۳ یا ۹۴ که حدود سالی آن خیلی برایم مشخص نیست ولی در آن حدود، ایران باید قدرت تولید برقش در حدود ۷۰ هزار مگاوات با شد که اگر فکر کنیم که ۲۳ هزار مگاوات آن اتمی می‌بود و می‌توانست باشد تازه سهم خیلی بزرگی نبود یعنی برخلاف آن‌هایی که فکر می‌کنند که برنامه انرژی اتمی با آن هدفی که اعلیحضرت گذاشته بودند بسیار بلند پروازانه بود.

معهذا به صورت برنامه دولت هیچوقت در نیامد و اینکه می‌گویند هدفی که اعلیحضرت داشتند بسیار زیاد و بلندپروازانه بود، چنین چیزی نبود و بعداً هم معلوم شد که چنی چیزی وجودندارد و یک چیزی در حدود ۳۰ درصد قدرت مملکتی در آنسال می‌شد که به عقیده بنده اگر امکان‌پذیر بود چیز خارج از اندازه نبود. بقیه البته بین تفاوت ۲۳ هزار  مگاوات تا ۷۰ هزار مگاوات، قسمت اعظم آن با گاز بود که باید پرمی‌شد شایدینج درصد ویا بیشتر یک مقدارکمی هم با نفت بود و یک مقدار کمی هم با انرژی آب. حــالا اتمی چطور شد که این برنامه به صورت منجز در نیآمد یعنی که به صورت قانون برنامه هیچوقت وارد نشد، علتش این بود که در عمل معلوم نبود که ما موفق می‌شویم که ۲۳ هزار مگاوات را در ۲۰ سال با ریتمی که لازم بود بسازیم یانه، یک مقداری صبــــــــــــر می‌کردیم بینیم که سرعت وارد شدن در برنامه چه می‌شود، به علت مشکلاتی که بنده بعداً عرض خواهم کرد، اما خیلی زود معلوم شد که در عمل تقریباً ممکن نیست که ۲۳ هزار مگاوات را انجام بدهیم و دیگر اینجا برای ما مهم این نبود که دولت چه مقدار انرژی برای سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۴ می‌خواهد، مهم این بود که با تمام امکانات مملکت بفهمیم که تا آن وقت چه مقدار قدرت اتمی می‌توانیم در مملکت داشته باشیم که آن کم کم داشت متبلور می‌شد که بنده بعداً توضیح خواهم داد.

از لحاظ گسترشی که در مغز اعلیحضرت بوداز نظر سرعت کار، این عامل مولود خصوصیات ذهنی اعلیحضرت بود که در زمینه‌های صنعتی اصلاً هیچگونه کندی کار و سهل انگاری را نمی‌پذیرفتند. اعلیحضرت به درست، بنظرمن معتقد بودند که یا طرحی در مملکت به طور ضربتی انجام می‌شود و یا بخواهد شد اصلاً و تجربیات سی و پنج سال نشان می‌داد که همیشه همینطور بوده یعنی اگر طرحی واقعاً ضربتی و با سرعت انجام نمی‌شد گرفتار مشکلات بسیار بعدی می‌شد، گران‌تر تمام می‌شد تا خیر پیدا می‌کرد، بعضی وقت‌ها اصلاً تمام نمی‌شد، مسئولی عوض می‌شدند، بعد طرح را عوض می‌کردند.

بنابراین یکی از آن هدف‌های اساسی ایشان در سرعت، ضمانت اجرای طرح بود، یکی دیگر هم شایداگر برگردیم به آن حرفی که عرض کردم روزاول به بنده زدند که این آخرین برنامه بزرگ من است، شاید این عجله که از لحاظ خودشان داشتند فکر می‌کردند که تا خودشان هستند و قدرت را در دست دار رنداین برنامه را هم بجایی برسانند که دیگر کسی نتواند دستکاری بکند و بهم بزند.

و اما برای اینکه حالا برگردیم به سؤالی که کردید که اصلاً چرا اتم در شرایط آنوقت ایران لازم بودیا باین مقدار لازم بود، بنده یک مقدار مطالبی که بعداً کم کم روشن شد ولی در روز اول روشن نبود و با صطلاح عوامل اصلی برخورداعلیحضرت با مسئل و اینکه عرض می‌کنم برخورد اعلیحضرت برای اینکه این داستان بچه اعلیحضرت بود یعنی باید فراموش نکنیم که ایده یک ایده‌ای بود که در مغز اعلیحضرت نضج گرفته بود و ایشان با اصرار دولت را آوردند باین راه که برود دنبال اینراه و قبول بکن بنابراین بایدگشت و منطق اعلیحضرت را در این زمینه پیدا کرد که البته از بعدازاینکه دو بنده وارد کار شدم دیگر منطق دوطرفه بود، یعنی بعلت عمل وعکس العمل سازم انرژی اتمی با اعلیحضرت والهام گرفتن از نیات ایشان بتدریج مطلب روشن شــــــــــد.

 نقطه حرکت اعلیحضرت در اصل قبل از اینکه حتی به فکر سازمان انرژی اتمی بیفتند و استفاده از اتم، در ایران از این جا بود که در مذاکراتی که در اوپک شده بود که سوابق شناخته شده است و نظراتی که اعلیحضرت در سطح جهانی ابراز فرموده بودند که اصلاً دنیا باید از این ایده صرف نظر بکند که برای تولید انرژی باید از یک سلسله موادی که در دسترس هست و آسان می‌شود استخراج کرد و سوزاند. این‌ها را به عنوان منابع انرژی تلقی بکند و همینطور با آن سرعتی که این‌ها را مصرف می‌کردند مصرف بکند تا یک روز به بیند که تمام دنیا محتاج شده است.